Մեր շրջապատում կան շատ բույսեր: Տարբեր բույսեր՝ խոտեր, թփեր և ծառեր, աճում են անտառներում ու մարգագետիններում, այգիներում ու պուրակներում, փողոցների եզրերում, դպրոցամերձ և տնամերձ հողամա­սերում և այլուր: Դասարաններում և սենյակներում բույսերն աճեցվում են համապատասխան տարաներում, այստեղ բույսերը խնամքի առարկա են: Ի՞նչ է բնորոշ բույսերին:

Բույսը հիմնականում աճում է հողում: Նրա մարմնի մի մասը գտնվում է հողում՝ կազմելով ստորգետնյա հատվածը: Մյուսը` տեսանելի հատվածն է, որր գտնվում է հողից դուրս, կազմում վերգետնյա հատվածը: Բույսն ունի իր կառուցվածքը: Սովորաբար տարբերում են նրա արմատը, ցողունը և տերևը: Դրանք միասին կազմավորում են բույսի մարմինը: Արմատը սովորաբար կազմում է բույ­սի ստորգետնյա մասը: Արմատները լի­նում են շատ բարակ և հաստացված, կարճ և երկար: Ցողունն արմատին է միացնում տերևները:

Բացի նշվածից՝ բույսերի մի մասը ծաղկում է, տալիս պտուղներ և առաջաց­նում սերմեր: Ծաղիկները, պտուղները և սերմերը բույսի կառուցվածքի մասերն են: Ծաղկման շրջանում բույսերը շատ շքեղ են, գունեղ, գեղեցիկ ու բուրավետ: Արմատը, ցողունը, տերևը, ծաղիկը, պտուղը, սերմը բույսի օրգաններն են:

Բույսն անընդհատ աճում է և զար­գանում, նրա աճը լավ դիտվում է միջա­վայրի բարենպաստ պայմաններում՝  լույ­սի, ջրի և անհրաժեշտ այլ նյութերի առկայությամբ: Եթե ուշադիր դիտարկենք բույսի կյանքը, ապա կնկատենք այն, որ բույսը սնվում է, օգտագոր­ծում ջուր և ածխաթթու գազ, բույսի մարմնում առաջանում են տարբեր օր­գանական նյութեր: Բույսը նաև շնչում է, որի ընթացքում օգտագործում է թթվածին՝ կենդանիների և մարդու նման:

Որոշ բույսերի կենսագործունեության առանձնահատկություններից է հոտը, հաճախ նաև՝ բուրավետ լինելը:

Բույսերի մասին շատ հետաքրքիր երևույթներ կարելի է դիտել անտա­ռում կամ մարգագետնում, դպրոցամերձ կամ տնամերձ հողամասում, շրջա­կա կանաչ աշխարհում: Բույսերը պետք է ոչ միայն ճանաչել, այլ նաև՝ պաշտպանել: Բույսերը մարդկանց «կանաչ բարեկամներն» են:

Բույսերի մասին գիտությունը կոչվում է բուսաբանություն:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Շրջապատում որտե՞ղ են աճում բույսեր:

Բույսերը աճում են անտառներում ու մարգագետիններում, այգիներում ու պուրակներում, փողոցների եզրերում, դպրոցամերձ և տնամերձ հողամա­սերում և այլուր:

2. Ի՞նչ գիտեք բույսի մարմնի մասին: Ո՞րն է նրա ստորգետնյա, ո՞րը՝վերգետնյա հատվածը: Ի՞նչ կառուցվածք ունի բույսը: Բույսի ի՞նչ օրգաններ գիտեք:

Բույսը հիմնականում աճում է հողում: Նրա մարմնի մի մասը գտնվում է հողում՝ կազմելով ստորգետնյա հատվածը: Մյուսը` տեսանելի հատվածն է, որր գտնվում է հողից դուրս, կազմում վերգետնյա հատվածը:

Արմատը, ցողունը, տերևը, ծաղիկը, պտուղը, սերմը բույսի օրգաններն են:

3. Ի՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ՝ բույսի աճի և զարգացման համար:

Բույսն անընդհատ աճում է և զար­գանում, նրա աճը լավ դիտվում է միջա­վայրի բարենպաստ պայմաններում՝  լույ­սի, ջրի և անհրաժեշտ այլ նյութերի առկայությամբ:

4. Ինչպե՞ս է դրսևորվում բույսի կենսագործունեությունը:

Որոշ բույսերի կենսագործունեության առանձնահատկություններից է հոտը, հաճախ նաև՝ բուրավետ լինելը:

5Փորձեք նշել, թե ինչո՞վ են բույսերը կարևոր մարդու կյանքում:

Բույսերը պետք է ոչ միայն ճանաչել, այլ նաև՝ պաշտպանել: Բույսերը մարդկանց «կանաչ բարեկամներն» են:

Դիտարկեք շրջապատի որևէ բույս։ Նկարեք այդ բույսը: Ցույց տվեք նրա ստորգետնյա և վերգետնյա հատվածները, նշեք բույսի օրգանները: Թվարկեք այն բույսերը, որոնք ծաղկում են: Նյութը կարող է լինել նաև տեսաֆիլմի տեսքով։

Запоминающийся-фильм, мультфильм

Родной -Друг ,учитель, дом, человек

Воздух-невидимый, свежий, радиоактивный

Лапа –  белая, чёрная, кошачья,большая

Костёр-большой, потухший

Վարժ 52

Կառքը 5 ժամում անցնում է 125 կմ։ Քանի՞ ժամում կառքը կանցնի 300 կմ։

Լուծում

125:5=25

300:25=12

Պատ․՝12 ժամում

Վարժ 54

Աղավնին 3 ժամում նամակը մի վայրից հասցրել է մյուսը, որի հեռավորթյունը առաջինից 120 կմ է։ Պատասխանը տանելիս նրա թռիչը տեվել է 4 ժ։ Վերադառնալիս որքանո՞վվ է աղավնու արագությունը նվազել։

Լուծում

120:3=40

120:4=30

40-30=10

Պատ․՝10 կմ-ով

1.Կիրառելով գումարման տեղափոխական և զուգորդական օրենքները՝ հաշվել առավել հարմար եղանակով.

296+179+4+21=500

296+4=300

179+21=200

300+200=500

2.Ո՞րն է անհայտ արտադրիչը, եթե հայտնի արտադրիչը 8 է, իսկ արտադրյալը՝ 56:

Լուծում

56:8=7

Պատ․՝ 7

3.Կատարիր բաժանում.

2505:15=167

4.Հաշվել թվային արտահայտության արժեքը.

(971-317):6+574:14=150

971-317=654

654:6=109

574:14=41

109+41=150

5.Նշվածներից ո՞րն է սխալ.

1 դմ=10սմ

1ց=100 կգ

1ր=60վ

1մ=100մմ

6.Նշվածներից ո՞րն է ճիշտ.

1ժ=100ր

1կգ=100տ

1սմ=10մմ

1տ=100ց

7.Արտահայտել կիլոգրամներով.

14 տ 12 ց= 15200

14 տ = 14000 կգ

12 ց = 1200 կգ

1200+14000=15200

12 ց 15000 գ=1215

12 ց = 1200 կգ

1 կգ = 1000 գ

15000:1000=15

1200+15=1215

8.Հեծանվորդի արագությունը 300մ/ր է: Քանի՞ կիլոմետր կանցնի հեծանվորդը 1 ժամում:

Լուծում

1 ժ = 60 ր

300×60=18000

1000 մ = 1 կմ

18000:1000=18

Պատ․՝ 18 կմ

9.Արան, Հայկը և Կարենը գնեցին միատեսակ փուչիկներ: Արան 12 փուչիկի համար վճարեց 150 դրամով ավելի, քան Հայկը՝ 7 փուչիկի համար: Կարենը որքա՞ն վճարեց 10 փուչիկի համար:

Լուծում

12-7=5

150:5=30

30×10=300

Պատ․՝ 300

10.Դերձակը 105 մ երեք տեսակ կտոր գնեց: Ըստ որում, առաջին տեսակից գնեց 12 մ-ով ավելի, քան երկրորդից, երկրորդից՝ 9 մ-ով ավելի, քան երրորդից: Ամեն տեսակից քանի՞ մետր գնեց:

Լուծում

46-12=34

34-9=25

25+34+45=105

Պատ․՝ Առաջին տեսակից գնեց 45 մ, երկրորդ տեսակից 34 մ, Իսկ երրորդ տեսակից 25  մ

11.Նարեկը 2 տարով մեծ է իր 9 տարեկան քրոջից և 3 տարով փոքր եղբորից:Եղբոր տարիքը 3 անգամ փոքր է հոր տարիքից:Քանի՞ տարեկան է Նարեկի հայրը:

Լուծում

2+9=11

11+3=14

14×3=42

Պատ․՝ 42 տարեկան

12. Գտեք ուղղանկյան և եռանկյան պարագծերի տարբերությունները, եթե ուղղանկյան երկարություն 7 դմ է, լայնությունը՝ 5 դմ, իսկ եռանկյան բոլոր կողմերը հավասար են 6 դմ-ի:

Լուծում

7+7=14

5+5=10

14+10=24

24-24=0

Պատ․՝ 0

13.Արտահայտել կիլոգրամներով.

5 տ=5000 կգ

3 տ 14 ց=4400

7 ց 14 կգ 74000գ=788

14. Երկու գյուղերից,որոնց միջև հեռավորությունը 18 կմ է, 2 մարդ , միաժամանակ իրար ընդառաջ շարժվեցին և 2 ժամ հետո հանդիպեցին: Եթե նրանցից մեկը 1 ժամում 4 կմ էր անցնում, մյուսն ինչքա՞ն էր անցնում:

Լուծում

4×2=8

18-8=10

10:2=5

Պատ․՝ 5 կմ

15. Կարենը գնեց 5 հաց  և վճարեց 350 դրամ: Որքան պետք է գնի Կարենը 3 հացի համար։

Լուծում

350:5=70

70×3=210

Պատ․՝210 դրամ

Վարժ 48

Առաջին շտեմարանում կար 3100 պարկ ցորեն, իսկ երկրորդում 750 պարկով ավելի։ Քանի պարկ ցորեն կար երրորդ շտեմարան  պարկում, եթե այնտեղ եղած պարկերի քանակը 1130-պակաս էր քան առաջին և երկրորդ միասին։

Լուծում

3100+750=3850

3850+3100=6950

6950-1130=5820

Պատ․՝ 5820

Վարժ 51

A և B քաղաքների հեռավորությունը 140 կմ է։ Հեծյալը 1 ժամում անցնում է 35 կմ։ Քանի՞ ժամից հեծյալը կհասնի A-ից B:

Լուծում

140:35=4

Պատ․՝ 4 ժ

Վարժ 53

Գայլը 8 ժամում վազել է 240 կմ։ Քանի՞ ժամից նա կանցնի 9 ժամում։

Լուծում

240:8=30

30×9=270

Պատ․՝ 270 կմ

Վարժ 55

Մեքենան 1 ժամում անցնելով 70 կմ, մի բնակավայրից մյուս բնակավայրն է հասել 8 ժամում։ Քանի՞ ժամում մեքենան կվերադառնա առաջին բնակավայրը, եթե 1 ժամում անցնի 80 կմ։

Լուծում

70×8=560

560:80=7

Պատ․՝ 7 ժ

Վարժ 46

Կատարեք գործողությունները։

դ)374+350-43=681

ե)916-24+125=1065

զ)4910-622+87=4201

է)1115-657+47=411

ը)165-119+1039=1085

թ)1087-291+2537=3333