Առաջադրանքներ

323.Նախադասության բառերը փոխարինի՛ր հարցում արտահայտող համապատասխան բառերով:

            Օրիանակ՝Արան հոգնած վերադարձավ դաշտից: — Ո՞վ ինչպե՞ս ի՞նչ արեց որտեղի՞ց:

            Գնացքն անցավ: – Ի՞նչը ի՞նչ արեց։            Եկեղեցու զանգերը ղողանջում են: – Ինչի՞ ի՞նչերը ի՞նչ արեցին։            Մարդը դաշտում բահով փորում էր: – Ո՞վ ո՞րտեղ ի՞նչով ի՞նչ էր անում։            Մարդու ոտքը քարին կպավ: – Ու՞մ ի՞նչը ի՞նչին ի՞նչ եղավ։            Լուսացավ: – Ի՞նչ եղավ։            Ձին ախոռում անհանգիստ վրնջում էր: – Ի՞նչը ո՞րտեղ ի՞նչպես ի՞նչ էր անում։            Աղջիկները ջորն իջան ջրի: – Ո՞վքեր ո՞րտեղ ի՞նչ արեցին ի՞նչի համար։            Ինքնաթիռը թռչում էր արծաթե ամպերի վրայով: – Ի՞նչը ի՞նչ էր անում ինչպիսի՞ ինչերի՞ վրայով։

335. Նախադասություններն ընդարձակի՛ր:

            Փորձենք: – Մենք ընկերներով փորձենք պաասխանել բոլոր հարցերին։            Աղջիկները կպատմեն: – Գեղեցիկ աղջիկները դպրոցում կպատմեն հետաքրիր հեքիաթ։            Մեծերը կլսեն: – Մեծերը կլսեն, որ նրանց կանչում են փոքր երեխաները։            Կընտրեք: – Այսօր մենք կընտրենք, թե ու՞ր ենք գնալու ամռանը։            Ճամփորդը վերադարձավ: – Հետաքրքրասեր ճամփորդը հոգնած վերադարձավ տարբեր երկրներից։

            Այդ փոքրիկին կարելի է տեղավորել: – Այդ փոքրիկին արագ կարելի է տեղավորել ավտոմեքենա։

331. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ ավելացնելով ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցերին պատասխանողբառեր կամ բառակապակցություններ:

Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է: – Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է իր ընտանիքը։            Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են: – Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են արջ։            Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց: – Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց իր մորը։            Հանկարծ իր կողքին տեսավ: – Հանկարծ իր կողքին տեսավ իր ընկերոջը։

Ուղղակի և անուղղակի խոսք

Ուղղակի և անուղղակի խոսք

360. Ա և Բ տեքստերը համեմատի՛ր և դրանց տարբերությունը գտի՛ր:

Ա. Քամին մարագի շուրջը պտտվեց, մտնելու ճեղք չգտավ ու ասաց.
– Մարա՛գ, դուռդ բա՛ց արա, քեզ հարդ եմ բերել:
Մարագը պատասխանեց.
– Դու իմ ունեցած հարդը մի՛ տանիր, քո բերածն ինձ հարկավոր չէ:
Բ. Քամին մարագի շուրջը պտտվեց, մտնելու ճեղք չգտավ ումարագին ասաց, որ դուռը բաց անի, որովհետև ինքը նրան հարդ է բերել: Մարագը պատասխանեց, որ քամին թող իր ունեցած հարդը չտանի, իրեն նրա բերածը հարկավոր չէ:

Ա խմբումը ուղղակի խոսք է, իսկ Բ խմբում՝ անուղղակի։

361. Ա և Բ նախադասությունների մեջ ընդգծված մասերը համեմատի՛ր: Դրանք ինչո՞վ են տարբերվում (համեմատի՛ր դրանց արտահայտած մտքերը, արտահայտման ձևերը):

Ա. Տղան հարցրեց.
Ռոբոտը մեզ չի՞ գտնի:
Բ. Տղան հարցրեց, թե ռոբոտը իրենց չի՞ գտնի:
2. Ա. Տիգրանն ասաց.
Չի գտնի, եթե մենք շատ չխոսենք:
Բ. Տիգրանն ասաց, որ չի գտնի, եթե իրենք շատ չխոսեն:
3. Ա. Տիգրանն ասաց.
– Ես էլ եմ ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերենք:
Բ. Տիգրանն ասաց, որ ինքն էլ է ձանձրանում, բայց պետք է մի քիչ համբերեն:
4. Ա. Տղան ասաց.
Տնային հանձնարարությունները հետո կվումանենք, մեր ընկերները հիմա սպասում են:
Բ. Տղան ասաց, որ տնային հանձնարարությունները հետո կանեն, իրենց ընկերները հիմա սպասում են:

Ա խմբում ուղղակի խոսք էր են, իսկ Բ խմբում անուղղակի։

362. Նախորդ վարժության մեջ ընդգծված հատվածներից ո՞րը կանվանես ուղղակի խոսք, ո՞րը՝ անուղղակի խոսք:Պատասխանդ պատճառաբանի՛ր:

Ա խմբի խոսքերը ուղղակի են, որովհետև իրենք են խոսում, իսկ Բ խմբում անուղղակի է, որովհետև ուրիշն է խոսում նրանց փոխարեն։

363. Տրված նախադասությունները խմբավորի՛ր՝ ըստ նրանց մեջ ընդգծված հատվածների: Ստացածդ խմբերն ինչո՞վ են տարբերվում:

1. – Լույսը վառե՞մ,– հարցրի ես:
Ես ծիծաղելով ասացի, որ հրավիրատոմսը պատռված է:
2. Լևոնը բարկացած ձայն տվեց.
Լույսը ինչո՞ւ վառեցիր:
3. Հետո հաշտվողաբար ասաց, որ լույսը թող վառված մնա:
4. Լևոնն ասաց, որ պետք է կարդալ և ոչ թե շատախոսել:
6. Ես կարդացի և ասացի.
Ոչինչ չեմ հասկանում:

7. Ես համոզում էի Լևոնին, որ նրա ներկայությունը պարտադիր է:
8. – Գտա՜, – գոչեցի ես,- նրան հեռախոսով կասենք:

Ուղղակի խոսք՝ – Լույսը վառե՞մ, – Լույսը ինչո՞ւ վառեցիր, – Ոչինչ չեմ հասկանում, – Ոչինչ չեմ հասկանում։

Անուղղակի խոսք՝ որ հրավիրատոմսը պատռված է, որ լույսը թող վառված մնա, որ պետք է կարդալ և ոչ թե շատախոսել, որ նրա ներկայությունը պարտադիր է։

364. Ուշադրություն դարձրո՛ւ Ա, Բ, Գ նախադասությունների կետադրությանը, կետադրական տարբերությունները գտի՛ր և օրինաչափությունը փորձի՛ր բացատրել:

Ա. Ընկերս ասաց.
– Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
Բ. – Պապս սիրում է նկարներ հավաքել ու մի մեծ պատկերասրահ ունի, – ասաց ընկերս:
Գ. – Պապս սիրում է նկարներ հավաքել, – ասաց ընկերս, – ու մի մեծ պատկերասրահ ունի:
2. Ա. – Քեռիս ասաց.
– Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգամ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:
Բ. – Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում ու անգա հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ, – ասաց քեռիս:
Գ. – Գիտե՞ս, որ մրջյուններն իրար տեղեկություն են հաղորդում, – ասաց քեռիս, – ու անգամ՝ հեռվից հեռու խոսում են իրար հետ:

 

365. Նախադասությունները լրացրո՛ւ (ուղղակի խոսքեր գրի՛ր):

Փոքրիկը խնդրեց.
– …………………………:
2. -……………….,- անհանգիստ ասաց իշխանը, -………….:
3. – ……………………….., – բողոքեց տղան:
4. – …………………………, – անհանգստացավ պապիկը:
5. – ………………,- շարունակ ասում էր մարդ-մեքենան, – ……………:

366. Ընդգծված նախադասությունը (պատմողի խոսքը) գրիր՝
ա) ուրիշի ուղղակի. խոսքից առաջ,
բ) ուրիշի ուղղակի խոսքի մեջ:

Օրինակ՝
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները:
ա) Հարևանները հանդիմանում էին ծույլին.
– Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:
բ) – Ի՜նչ ես ամբողջ օրը պարապ-սարապ պառկում, – ծույլին հանդիմանում էին հարևանները, – վե՛ր կաց, մի գո՛րծ արա:

  1. – Գիտեմ, որ ամբողջ օրն աշխատել եք, բայց չեք վերջացրել նորոգումը, – ցավով ասաց նավի հրամանատարը:
    2. – Չեմ կարող հանգիստ նստել ու սպասել գարնան գալուն, ինքս նրան կբերեմ.-         անհամբերությամբ ասաց տղան:
    3. – Երբ վերադառնամ, նորից կզրուցենք քո որոշման մասին, դա շա՜տ հետաքրքիր է, – հեռանալիս ասաց հյուրը:
  2. Երկխոսությանը շարունակի՛ր:

– Դե՛, – շշնջաց ընկերս, – սեղմի՛ր կոճակը:  Ընկերս շշնջաց, – դե՛ սեղմիր կոճակը։ Դե՛, սեղմի՛ր կոճակը, – շշնջաց ընկերը։
– Զանգն արդեն հնչե՞լ է, – զարմացա ես, – ոչինչ չեմ լսել: – Ոչինչ չեմ լսել, – զարմացա ես։ – Զանգն արդեն հնչե՞լ է։ – Զանգն արդեն հնչե՞լ է, – ոչինչ չեմ լսել, – զարմացա ես։

367. Երկխոսությանը շարունակի՛ր:

– Շո՛ւտ, շո՛ւտ, բարձրացրո՛ւ, – տագնապեց նա, – հասնում է: –
– Ամեն ինչ մտածված է, սիրելի՛ս,- հանգիստ շուռ եկավ մյուսը: – Հիմա կտեսնես:

– Ամեն ինչ մտածված է, սիրելի՛ս,- հանգիստ շուռ եկավ մյուսը: – Հիմա կտեսնես: Թե ինչ կլինի։

– Շո՛ւտ, շո՛ւտ, բարձրացրո՛ւ, – տագնապեց նա, – հասնում է: –

368. Գրի՛ր երկխոսություն, որը դասարանում ես լսել (կարող ես նաև հորինել):

369. Գրի՛ր երկխոսություն, որը տանն ես լսել (կարող ես նաև հորինել):

370. Խոսքն ըստ օրինակի փոխի՛ր. ընդգծված անուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ ուղղակի:

Օրինակ՝
ա) Սոնան ասաց, որ գյուղն իրեն դուր եկավ, ինքն ուզում է էլի մնալ այդտեղ:

Սոնան ասաց.
– Գյուղն ինձ դուրս եկավ, ես ուզում եմ էլի մնալ այստեղ:

բ) Թզուկն ասաց, որ տղան գնա թագավորի գանձարան ու տեսնի կախարդական նկարը:

Թզուկն ասաց.
– Ա՛յ տղա, գնա՛ թագավորի գանձարան ու տե՛ս կախարդական նկարը:

1. Հայրն Արտակին ասաց, որ ճանապարհից վերցնի իր հեծանիվը. որովհետև մարդկանց խանգարում է:
2. Տղայի ընկերն ասաց, որ ինքն էլ չի սպասում թզուկի գալուն ու տուն է գնում:
3. Թագավորը տղային ասաց, որ գնա երկրից երկիր ման գա ու գտնի իր մատանու քարը:
4. Նապաստակն ու մուկն ասացին, որ իրենք գնում են տղային օգնելու:
5. Արջը նապաստակին ու մկանը խնդրեց, որ իրեն էլ տանեն աշխարհը տեսնելու:
6. Արեգնազանը ներկայացավ և ասաց, որ ինքն իշխան Արմանի որդին է:
7. Թագավորը հյուրին խնդրում էր, որ իրեն մենակ չթողնի կախարդի մոտ:

Հայրն Արտակին ասաց, – Ճանապարհից վերցրու հեծանիվը, որովհետև մարդկանց խանգարում է:

Տղայի ընկերն ասաց, – ես էլ չեմ սպասում թզուկի գալուն ու տուն եմ գնում:

Թագավորը տղային ասաց – գնա երկրից երկիր ման արի ու գտիր իմ մատանու քարը:

Նապաստակն ու մուկն ասացին, –  մենք գնում ենք տղային օգնելու:

Արջը նապաստակին ու մկանը խնդրեց, – ինձ էլ տարեք աշխարհը տեսնլու:

Արեգնազանը ներկայացավ և ասաց, – ես իշխան Արմանի որդին եմ:

Ընդգծված անուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ ուղղակի:                                                                                                                            Նկարիչը կանչեց, որ ինքը շատ հետաքրքիր բան է գտել:

Տղան մորը զգուշացրեց, որ ինքը անծանոթ մարդկանց է հրավիրել:
3. Մայրը տղային ասաց, որ ինքն էլ է հետաքրքրվում տղայի հյուրերով:
4. Ընկերը Լևոնին ասաց, որ ինքը բացատում դարչնագույն մարդկանց է տեսել:
5. Լևոնն ընկերոջն ասաց, որ նա հավանաբար երազ է տեսել, ոչ թե իսկական      մարդկանց:
6. Տղան շուրջը նայեց ու հարցրեց, թե որտե՞ղ կթաքնվեն, եթե անձրև գա:

Նկարիչը կանչեց – ես շատ հետաքրքիր բան եմ գտել:

Տղան մորը զգուշացրեց, – ես անծանոթ մարդկանց եմ հրավիրել:

Մայրը տղային ասաց, – ես էլ եմ հետաքրքրվում քո հյուրերով:

Ընկերը Լևոնին ասաց, – ես բացատում դարչնագույն մարդկանց եմ տեսել:

Տղան շուրջը նայեց ու հարցրեց, – որտե՞ղ ենք թաքնվելու, եթե անձրև գա:

371․ Ուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ անուղղակի:

Օրինակ՝
Մայրս ինձ հարցրեց.
– Որտե՞ղ ես պահել մեր կախարդական շղթան:
Մայրս ինձ հարցրեց, թե որտե՞ղ եմ պահել մեր կախարդական շղթան:

1.Աղվեսն ագռավին խնդրեց.
– Ագռա՜վ քույրիկ, երգի՛ր, որովհետև շատ լավ ես երգում:
2. Արջն աղվեսին ասում էր.
Դու աշխարհի ամենասիրուն աղվեսն ես:
3. Երեխաները մտահոգվեցին.
– Ինչպե՞ս պահպանենք մեր անտառը:
4. Պապս ասաց.
– Իմ իմացած միակ լեզուն հայերենն է:
5. Պապս ասաց.
– Ես շատ լավ էլ խոսում եմ ծառ ու ծաղկի հետ էլ, կենդանիների հետ էլ:
6. Պապս ավելացրեց.
– Չգիտեմ, նրանք քանի լեզու գիտեն, բայց իմ հայերենը շատ լավ հասկանում են:

Աղվեսն ագռավին խնդրում է, որ ագռա՜վը երգի, որովհետև շատ լավ է երգում:

Արջն աղվեսին ասում է, որ նա աշխարհի ամենասիրուն աղվեսն է։

Երեխաները մտահոգվեցին իրենց անտառի պահպանման համար:

Պապիկիս իմացած միակ լեզուն հայերենն է։

Պապիկս շատ լավ խոսում է ծառերի, ծաղիկների և կենդանիների հետ։

Պապիկս ավելացնելով, թե քանի լեզու նրանք գիտեն, շատ լավ հասկանում է հայերենը։

372. Ուղղակի խոսքը դարձրո՛ւ անուղղակի:

1. Սուրհանդակն ասաց.
Ալեքսա՛նդր, արքան հրամայել է, որ դու տեսնես վաճառականների բերած նոր     ձին:
2. Որդին խնդրեց.
– Հայրի՛կ, թույլ տուր այս մի ձին ինքս վարժեցնեմ:
3. Նայելով սլացող որդուն՝ թագավորը հրամայեց.
– Ի՛նձ էլ ձի տվեք:
4. – Ուսուցի՛չ, մտքի ետևից կհասնե՞մ այսպիսի ձիով, – հարցրեց Ալեքսանդրը:
5. Արիստոտելն ասաց.
– Ալեքսա՛նդր, որոշ փիլիսոփաներ հաստատում են, որ բազմաթիվ աշխարհներ կան:
6. – Այդ աշխարհներից մեկը ի՛նձ պիտի պատկանի, ուսուցի՛չ, – ասաց Ալեքսանդրը:

Սուրհանդակն Ալեքսա՛նդրին ասում է, որ արքան հրամայել է նրան տեսնել վաճառականների բերած նոր ձին:

Որդին խնդրում է հորը, որ մի ձին ինքը վարժեցնի։

Նայելով սլացող որդուն, թագավորը հրամայում է իրեն էլ մի ձի տան։

Ալեքսանդրը ուսուցչիծ հարցնում է թե այդպիսի ձիով կհասնի՞ մտքի ետևից։

Արիստոտելն Ալեկսանդրին ասում է, որ որոշ փիլիսոփաներ հաստատում են, բազմաթիվ աշխարհներ կան։

Ալեքսանդրը ուսուցչուհիին ասում է, որ այդ աշխարհներից մեկը իրեն կպատկանի։

373. Տեքստը փոխադրի՛ր՝ անուղղակի խոսքերն ուղղակի դարձնելով:

Մի մարդ ասում է, որ ինքը Սևանի ամբողջ ջուրը կխմի: Ընկերները ծաղրում են   նրան ու ասում, որ նա թող իր խոսքը գործով ապացուցի: Մարդն ասում է, որ             ինքը անպայման կխմի, եթե ընկերները Սևանից հանեն գետերի բերած ջուրը,        չէ՞ որ ինքը չի խոստացել, որ գետերի ջուրն էլ կխմի:

Մի մարդ ասում է, ես կխմեմ Սևանի ամբողջ ջուրը: Ընկերները ծաղրում են   նրան ու ասում, – դու քո խոսքը գործով ապացուցի: Մարդն ասում է, ես անպայման կխմեմ, եթե դուք Սևանից հանեն գետերի բերած ջուրը, – չէ՞ որ ես չեմ խոստացել, որ գետերի ջուրն էլ կխմեմ:

374. Տեքստը փոխադրի՛ր՝ անուղղակի խոսքերն ուղղակի դարձնելով:

Մի մարդ գնում է իշխանի մոտ ու բողոքում, որ իր ձին գողացել են:
Իշխանը նրա վրա բարկանում է և ասում, որ եթե չքներ, ձին չէն գողանա:
Խելոք մարդն ասում է, որ եթե ինքն իմանար, որ երկրի տերը քնած է, ինքն   արթուն կմնար:

Մի մարդ գնում է իշխանի մոտ ու բողոքում, – իմ ձին գողացել եմ։
Իշխանը նրա վրա բարկանում է և ասում, – եթե դու չքնեիր ձին չէին գողանա:
Խելոք մարդն ասում է, – եթե ես իմանայի, որ երկրի տերը քնած է, ես արթուն կմնայի:

375. Տեքստը փոխադրի՛ր՝ ուղղակի խոսքերն անուղղակի դարձնելով:

Մի մարդ արթնանում է, տեսնում՝ գողերն իր ունեցած-չունեցածը հավաքել, տանում են: Ինքն էլ տանից դուրս է գալիս ու նրանց հետ գնում: Հանկարծ նրան նկատում են:
– Դու մեզ հետ ո՞ւր ես գալիս, ա՛յ մարդ, – հարցնում են գողերը:
– Բա ի՞նչ անեմ, – միամիտ ձևանալով ասում է տանտերը, – տունս հավաքել       տանում եք, ես ինչո՞ւ մնամ:

Մի մարդ արթնանում է, տեսնում՝ գողերն իր ունեցած-չունեցածը հավաքում են, տանում են: Ինքն էլ տանից դուրս է գալիս ու նրանց հետ գնում: Հանկարծ նրան նկատում են և հարցնում, թե ինչու՞ է իրենց հետ գալիս։ Տանտերը միամիտ ձևանալով ասում է, որ իր տունը հավաքել ու տարել են ու էլ ի՞նչ մնա տանը։

376. Տեքստը փոխադրի՛ր՝ ուղղակի խոսքերն անուղղակի դարձնելով:

Մի քանի զորապետներ հավաքված գովում էին իրենց ձիերին:
Բոլորին լսելուց հետո մի աղքատ մարդ պատմում է.
– Մի տարի ձիով հասա Արաքսին.ձին թափ առավ ու թռավ մյուս ափը:
Լսողներն այնքան են բարկանում, որ ուզում են ծեծել խեղճ մարդուն:
– Ձին կարո՞ղ է Արաքսի նման գետի վրայով թռչել, – մեղադրում են նրանք:
– Սպասե՛ք, ձին իմը չէր, է՜, իշխանինն էր, – ասում է մարդը:
– Հա՜, իշխանի ձին կարող էր, – հետ են քաշվում զորապետները:

Մի քանի զորապետներ հավաքվում գովում էին իրենց ձիերին:
Բոլորին լսելուց հետո մի աղքատ մարդ պատմում է, որ մի տարի ձիով հասնում է Արաքսին ու ձին թափ առնելով թռնում է մյուս ափը։ Լսողները այքան են բարկանում, որ ուզում են ծեծել խեղճ մարդուն։ Նրանք մեղադրում են այդ մարդուն, թե ո՞նց կարող է ձին թռչել Արաքսի նման գետի վրայով։ Մարդը ասում է, որ այդ ձին իրենը չէր այլ իշխանի ձին էր։ Այդ լսելով զորապետները հետ են քաշվում ու մտածում են, որ իշխանի ձին կարող էր թռչել։

Գործնական քերականություն

298. Ընդգծված բառի կամ բառակապակծության տեղը փոխելով՝ նախադասության իմատը փոխի՛ր։

Ստորգետնյա ամրոցում թագավորություննից բերած զարմանալի իրերը թաքցրեցին։

Տնօրենն ուզում է զբոսաշրջանի առաջ պատկերասրահի դուռը փակել

313. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր։

Շները հաչում են։

Մարդը անցավ։

Մեքենան սլանում էր։

Ընկերներդ կանչեցին։

317. Կետերը փոխարինի՛ր ո՞վ հարցին պատասխանող բառով, որը դեմքով և թվով համաձայնվի ստորոգյալին։ Դեմքով ու թվով ստորոգյալի հետ համձայնող անդամին ինչ անուն կտաս։

Դու առայժմ մրցակից չունես։

Բայց նա շուտով կհայտնվի։

Ես ամեն ինչ արել եմ նրա գալուստն արագացնելու համար։

Առանց արժանի մրցակցի դու չես կարող ավելի ուժեղ ու համարձակ դառնալ։

Նա է լինելու քո օգնականը։

Դու էլ, իհարկե նրան ես օգնելու։

306. Տրված առարկաներին երկուական հատկանիշ վերագրի՛ր։ Ստացված նախադասությունների մեջ գրածդ բառը կամ արտահայտությունը ինչպե՞ս կանվանես։

Նկար- նկարը գեղեցիկ է։ նկարը հետաքրքիր է։

թիթեռ-Թիթեռը բազմերանգ թռչում է։ թեթև թիթեռը խաղում էր ծաղկի հետ։

անտառ-մադրը քայլում է մեծ անտառում։ Խիտ անտառը սարսափելի էր։

քույր-հարազատ քույրը օգնեց նրան։ Գեղեցիկ քույրս եկավ մեր տուն։

ճամփորդ-Օտար ճամփորդը զբոսնում էր։ Գիտնական ճամփորդը ման էր գալիս թանկարժեք քարեր։

314. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր։

Երբ շոգ է լինում, փիղը կնճիթով վերից վար ջրում է իրեն, հետո էլ ավազ է ցանում վրան, իրրև սրրիչ։ Փղերը հոտերով են շրջում։ Նրանց առաջնորդում է ծեր ու իմաստուն փիղը։ Հոտոտելիս նրանք բարձրացնում են կնճիթները։ Իսկ հենց որ կնճիթները թշնամու հոտ են առնում, նրանց տերերն անաղմուկ հեռանում, ասես գետնի տակն են անցնում։ Այդ վիթխարի ուժեղ կենդանին ոչ մի թշնամի չունի, բացի մարդուց։

323. Նախադասության բառերը հարցում արտահայտող համապատասխան բառերով։

Ի՞նչ եղա՞վ։ – Գնացքն անցավ։

Ինչի՞ ի՞նչերը ի՞նչ են անում։ – Եկեղեցու զանգերը ղողանջում են։

Ո՞վ որտե՞ղ ի՞նչ էր անում ինչո՞վ։ – Մարդը դաշտում բահով փորում էր։

Ու՞մ ի՞նչը ինչի՞ն ի՞նչ արեց։ – Մարդու ոտքը արին կպավ։

Ի՞նչ եղավ։ – Լուսացավ։

331. Նախադասությունն ընդարձակիր՝ ավելացնելով ու՞մ կամ ի՞նչը հարցրերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ։

Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է Հայրենիքը։

Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են որսը։

Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց իր մորը։

Հանկարծ իր կողքին տեսավ աղջկան։

Գործնական քերականություն

291. Ա և Բ բառախմբերի տարբերությունը բացատրի՛ր։ Ո՞ր բառախումբն ես նախադասության համարում

Ա խմբի նախադասությունները իմաստ չունի, իսկ Բ խմբի նախադասությունները ունի իմաստ։

292. Տրված բառախմբերը վերածի՛ր նախադասությունների՝ առանց փոխելու բառերի հաջուրթականությունը։ Բացատրի՛ր, թե ինչպե՛ս կատարեցիր առաջադրանք։

Թշնամին բանակով շրջապատել էր քաղքը։

Մայրամուտին արեգակը պալատները կարմիր ներկեց։

Փախստականը բարձրացավ ժայռերից մեկի վրա։

Այտեղ ժայռերի մեջ մարդիկ իսկական տներ էին փորում։

293. Բացատրիր՝ ինչու տրված բառախմբերը նախադասություններ չեն։ Դրանք վերածի՛ր նախադասությունների։

Միտքը կիսատ է թողած։

Նրանց քաղաքները հինգ հազար տարի առաջ կառուցված էին։ Բիբլիա հայերեն գիրք կամ Աստվածաշունչ։ Հին դարերում Հյուսիսային Աֆրիկայում մի քանի քաղաքակրթություններ իրար կողքի ապրում էին։

Եգիպտացիներից հետո այդ երկրում փյունիկցիները՝ հին աշխարհի հիմնական առևտրականերն ծովագնացներն էին։ Կարթագենը Հռոմի գլխավոր ախոյանն է։ Փյունիկցիները Վասկո դե Գումայից երկու հազար տարի առաջ հարավից Աֆրիկա եկավ։

294. Փորձի՛ր բացատրել, թե ի՞նչ է նախադասությունը

Բառերի այն խումբը, որոնք արտահայտում են իմաստ։

295. Տրված տեքստում նախադասություններն առանձրացրո՛ւ։

Եգիպտոսի առակներից մեկում՝ այսպիսի բան է պատմվում։ Ընկերջից շատ ձուկ որսալու համար՝ մեկը պղտորում է ջուրը։ Հավանաբար այդտեղից էլ առաջացել է՝ պղտոր ջրում ձուկ որսալ արտահայտությունը։ Դա գործածվում է խառնաշփոթ դրություն ստեղծող ու դրանից օգուտ քաղող մարդու մասին։

296. Տրված տեքստում նախադասություններն առանձրացրո՛ւ։

Սպիտակ ագռավները բնության մեջ հազվագույն են։ Նրանք շատ քիչ են պատահում հենց դրանով են նրանք հետաքրքիր։ Տասնութերորդ դարում Ռուսաստանի թագավոր Պետրոս Առաջինը պալատում մի սպիտակ ագռավ էր պահում, որպես հազվագույն երևույթ։ Խոսքի մեջ սպիտակ ագռավ արտահայտությամբ բնորոշում են մյուսներից տարբերվող մարդկանց, հազվադեպ հանդիպող առարկաներ։ Առաջին անգամ դա հռոմեական մի բանաստեղծ՝ Յուվենալիուսն է գործածել։

297. Ա և Բ նախադասությունների արտահայտած մտքերի տարբերությունները բացատրի՛ր։ Գտի՛ր տարբերության պատճառը։

Ա խմբի նախադասությունները սխալ են, իսկ Բ խմբի նախադասությունները ճիշտ են։

Գործնական քերականություն

216. Տրված բառերից յուրաքանչյուրից ինչպիսի՞ հարցին պատասխանող մի քանի բառեր ավելացրու։

Քարե-քարե տուն, պարիսպ, արձան,  բարձր-բարձր սար, շենք, երկհարկանի-երկհարականի տուն, տաճար, բնակելի-թաղամաս, տարածք, երկիր, գեղեցիկ, աղջիկ, պատմություն, ծաղիկ։

217.  Տրված գոյականներին ածանցներ ավելացրու որ ածականներ դառնան։

Սիրտ-անսիրտ, վախ-անվախ, քար-քարոտ, մայր-մայրական, արև-արևոտ, փայտ-փայտյա, լեռ-լեռնային, փողոց-փողոցային, երկաթ-երկաթյա, օդ-օդային, ծաղիկ-ծաղկային, եղբայր-եղբայրաբար, ոսկի-ոսկյա, արծաթ-արծաթյա, ծով-ծովային, Ամերիկա-ամերիկայի, Ֆրանսիա-ֆրանսացի, Գերմանիա-գերմանացի։

218. Ընդգծված ածականները տեքստից հանիր։ Ի՞նչ փոխվեց։

Ըմբշամարտը մարդկությանը ծանոթ է ժամանակներից։ Այն տարածում ուներ դեռևս Հին Հունաստանում։ Այնտեղ դա օգտգործվում է որպես, ճկուն, մարդ դաստիարակելու միջոց։ Ըմբշամարտը օլիմպիադաների մասն էր։

Իմաստը դառնում է թերի։

219. Ընդգծված ածականները տեքստից հանի՛ր։ Համեմատի՛ր․ տրված, թե ստացված տեքստում է վերաբերմունք արտահայտված։

Խեղճ-վերաբերմունք

Իսկական

Վայրենի

Թշվառ-վերաբերմունք

Գիտակ

Արցունքանման

Սուտ

Կեղծավոր

220. Ընդգծված ածականները տեքստից հանի՛ր։ Ինչ փոխվեց։

Աշխարհի ծայրին Հարավային Արաբիայի լեռների մեջ, Պարսից ծոցից երկու հայրուր կիլոմետր հեռու, անապատի ծոցում հառնել է երկնաքերների քաղաքը։ Անհավատալի է, բայց արդեն մի քանի հարյուր տարի է, որ գոյություն ունի կենդանի, սեփական սուլթանով, շուկայով, արմավենիների պուրակով այդ տեսիլքը։ Այդ առանձնատները ձգված են դեպի երկինք, բայց ունեն դռներ։ Դռների փեղկերն ու լուսամուտների շրջանակները ծածկված են նախշերով։ Հարկերում կանգնեցված են սյուներ, պատերին կարելի է տեսնել զարդանախշեր։

Ածականները հանելուց հետո ավելի քիչ փաստեր են նկարագրվում, տեքստը դառնում է աղքատ։

221. Կետերի փոխարեն տեղադրի՛ր տրված ածականները։ Տրված ու ստացված տեքստերը համեմատիր։

Երբ լեռնային տափատաններից բարձրանում ենք դեպի խոտավետ մարգագետինները և գնում դեպի հավերժական ձյան սահմանը կենդանական աշխարհն աղքատանում է։ Անմաչելի լեռնագագաթներին ամենից շատ վայրի ոչխարները ու մորուքավոր քարայծերն են լինում։ Նրանք սիրում են կանգնել բարձր ժայռերի կատարներին ու նայել հեռու՝ մշուշապատ սարերին ու դաշտերին։

222. Կետերի փոխարեն տեղադրի՛ր տրված ածականները։ Տրված ու ստացված տեքստերը համեմատիր։

Գետնի վրայով լայնահուն ու հորդահոս գետեր, կարկաչում ու արագահոս առվակներ են հոսում, գետնի տակից սառնորակ ու անուշահամ աղբյուրները են բխում և երբ նրանց ջրերը, որևէ իջվածքում կուտակվում են, լիճ է գոյանում։ Իսկ որքան տարվբեր լճեր կան։ Երկրագնդի ամենամեծ լճի՝ Բայկալի ափերը երիզող բարձր լեռներն ասես լեռնային մշուշի վրա են կախված։ Ձգվում է գեղատեսիլ։ լիճը հարյուրավոր կիլոմետրեր, ու տեղացիները նրան ծով են անվանում։ Բայկալը վճիտ ու զուլալ ջուր ունի։ Հանդարդ ու արևոտ եղանակին լճի հատակը տեղ-տեղ երևում է։

223. Նախադասությունները կարդա և պարզիր թե ինչ դեր ունեն ածականին ավելացվածավելի պակաս ամենից բառերը։

Ավելի-համեմատական

Պակաս-համեմատական

Ամենից-գերադրական

224. Տրված խմբերի բառերի տարբերությունը բացատրիր։ Ինչու՞ են դրանք անվանում ածականի համեմատության աստիճաններ։

Ա․ քաղցր, աղի, կծու դառը, մեծ, երկար, բարձր։ – Դրական

Բ․ ավելի քաղցր, ավելի աղի, ավելի կծու, ավելի դառը, ավելի մեծ, ավելի երկար, ավելի բարձր։ – Համեմատական

Գ․ Ամենից քաղցր, ամենից աղի, ամենից կծու, ամենից դառը,  ամենից մեծ, ամենից երկար, ամենից բարձր։ – Գերադրական

225. Տրված բառերի (գերադրական աստիճանի ածականների) համանիշ ձևերը գրի՛ր։

Ամենավատ-վատագույն

Գեղեցկագույն-ամենագեղեցիկ

Բարձրագույն-ամենաբարձր

Ամենաազնիվ-ազնվագույն

Ամենից հզոր-Ամենա հզորագույն

Ամենից ահեղ-Ամենաահեղ, ահեղագույն

Համեստագույն-ամենահամեստ

Ամենահին-հնագույն

Ամենից ծանր-ծանրագույն, ամենածանր

Ամենալուրջ-լրջագույն

Ամենից խոշոր-խոշորագույն, ամենախոշոր

226. Ընդգծված բառերը (գերադրական աստիճանի ածականները) փոխարինիր հոմանիշներով։

Ամենահին բառարանը հնագիտական պեղումների ժամանակ Սիրիայում է հայտնաբերվել։ – Ամենից հին բառարանը հնագիտական պեղումների ժամանակ Սիրիայում է հայտնաբերվել։

Աշխարհի ամենալայն ծառուղին և ամենաերկար փողոցը Բուենոս Այրեսում են։ – Աշխարհի ամենից լայն ծառուղին և ամենից երկար փողոցը Բուենոս Այրեսում են։

Մեր մոլորակի վրա հանդիպող ամենից հազվադեպ հիվանդությունը “կուրու” կամ ծիծաղի հիվանդություն է կոչվում։ – Մեր մոլորակի վրա հանդիպող ամենահազվադեպ հիվանդությունը “կուրու” կամ ծիծաղի հիվանդություն է կոչվում։

Ամենից թանկ գիրքը 1455 թ․ Գուտեմբերգի տպագրած “Աստվածաշունչ է”, որի մեկ օրինակի համար 1926 թ․ երեսունգինգ հազար դոլար են վճարել։ – Ամենաթանկ գիրքը 1455 թ․ Գուտեմբերգի տպագրած “Աստվածաշունչ է”, որի մեկ օրինակի համար 1926 թ․ երեսունգինգ հազար դոլար են վճարել։

227. Նախադասությունն այնպես ձևափոխիր, որ միտքը չփոխվի։

Աղի ջուրն ավելի ծանր է, քան սառույցը․ այդ պատճառով էլ սառույցը չի սուզվում։ – Աղի ջուրն սառույցից ավելի ծանր է․ այդ պատճառով էլ սառույցը չի սուզվում։

Ծովային փոքր, բայց թունավոր կենդանիներն ավելի վտանգավոր են, քան շնաձկները։ – Ծովային փոքր, բայց թունավոր կենդանիներն շնձկներից ավելի վտանգավոր են։

Բանավոր խոսքն ավելի մեծ հնարավորություն ունի վերաբերմունք արտահայտելու, քան գրավորը։ – Բանավոր խոսքն գրավորից վերաբերմունք արտահայտելու ավելի մեծ հնարավորություն ունի։

Նավաստիների կիրառած թունավոր նյութերը, վառ գույներն ու ուլտրաձայնը շնաձկների համար պակաս սարսափելի են, քան ժամանակակից աղմկոտ երաժշտությունը։ – Նավաստիների կիրառած թունավոր նյութերը, վառ գույներն ու ուլտրաձայնը շնաձկների համար ժամանակակից աղմկոտ երաժշտությունից պակաս սարսափելի են։

Գործնական քերականություն

250. Բացատրի՛ր թե ընդգծված bայերի իմաստների տարբերությունը ո՞րն է։

Կոտրեցի, չխկաց, խշշացին, պոկեց բայերը ցույց են տալիս, որ գործողությունը կատարվում է մեկ անգամ, իսկ կոտրատեցի, չխկչխկաց, խշխշացին, պոկոտեց բայերը ցույ են տալիս, որ նույն գործողությունը կատարվում է մի քանի անգամ։

251. Ա  և Բ շարքի բառերի տարբերությունը գտիր։ Բ շարքը տրված բայերով շարունակիր։

Ա խմբի բայերը ցույց են տալիս, որ գործողությունը կատարվում է մի անգամ, իսկ Բ խմբի բայերը՝ մի քանի անգամ։

պատռել-պատռտել

նստել-նստոտել

ջարդել-ջարդոտել

ծակել-ծակոտել

ցատկել-ցատկոտել

ճխլել-ճխլտել

ծամել-ծամծմել

կռռալ-կռկռալ

թափել-թափթփել

կապել-կապկպել

թշշալ-թշթշալ

252. Կտրել, կտրատել, թռչել, թռչկոտել բայերով կազմիր նախադասություններ

Ես կտրում եմ թուղթը։

Ես կտրատում եմ ծառի ճյուղերը։

Թռչունները թռչում են տաք երկրներ։

Ես մեկ ոտքի վրա կարողանում եմ թռչկոտել։

253. Կետերի փոխարեն մտածել բայը տեղադրիր համապատխան ձևով։

Այդ մասին նա հազար անգամ մտածել էր ու ոչ մի եզրակացություն չէր արել։

Դու ինչի՞ մասին մտածեցիր, որ այդպես հանկարծակի վեր թռար։

Երբ ես մտածում եմ այդ մասին, աշխարհը փոխվում է աչքիս։

Երանի մտածեիր ու հետ անեիր, այդ դեպքում ամեն ինչ ուրիշ կլիներ։

Մտածեց,  ամեն ինչ ծանր ու թեթև արեց ու որոշեց միչև հեռանալն անպայման տեսնել նրան։

Մտածիր, հետո արա, թե չէ ստիպված անընդհատ ներողություն ես խնդրում։

254. Նախդասություններում գործողություն կատարողի անունը չկա․ գտիր՝ մեկն է, թե՞ մեկից ավելի։

Զարմացա-եզակի (ես զարմացա)

Տեսանք-հոգնակի (մենք տեսանք)

Փնտրում ես-եզակի (դու փնտրում ես)

Վազում եք-հոգնակի (դուք վազում եք)

Կտա-եզակի (նա կտա)

Կհասնեն-հոգնակի (նրանք կհասնեն)

264. Պարզիր, թե տրված բառախմբերն ի՞նչ սկզբունքով են կազմված։

Ա խմբի բայերը ներկա ժամանակով են։

Բ խմբի բայերը անցյալ ժամանակով են։

Գ խմբի բայերը ապառնի ժամանակով են։

265. Նախադասությունը լրացրու։

Բայն ունի երեք ժամանակ՝ ներկա, անցյալ, ապառնի։

Գործնական քերականություն

240.

Ա. Ես, մենք – առաջին դեմք

Բ. Դու, դուք – երկրորդ դեմք

Գ. Նա, նրանք – երրորդ դեմք

241.

Դա, սա, այդ ցուցական դերանուններ են, որոնք ցույց են տալիս առարկա, հատկություն, տեղ և ձեվ առանց դրանք անվանելու

242.

 

Համաշխարհային օվկիանոսում միլիոնավոր տոննաներով սառույց կա։ Եթե այդքան սառույցը հալվի, ցամաքի մեծ շերտեր կանհետանան ջրի տակ, քանի որ օվկիանոսի մակարդակը ավելի քան հարյուր մետրով կբարձրանա։ Թուրքմենիայում այնպիսի վայր կա, որտեղ ամռանն այնքան չղջիկ է հավաքվում, որ դա անվանում են չղջիկների “ամառանոց”։ Տակ ամռանն այդտեղ հավաքվում են մոտ քառասուն հազար չղջիկ։ Մի գիշերում նրան ուտում են մոտ տասը փութ վնասակար միջատ։ Այդպես սնվելով՝ չղջիկներն օգտակար են դառնում մարդկանց ինպես նաև այգիների ու դաշտերի համար։ Բայց չղջիկներն այսպես ձմեռել չեն կարող, որովհետև բարձր ջերմությունը խանգարում է նրանց ձմեռային քնին։ Ձմռանը նրանց չվում են այնտեղ, որտեղ ավելի ցուրտ է և քուն են մտնում միչև գարուն։

243.

ա) Ամպ-ամպել, ծաղիկ-ծաղկել,  վար-վարել, կար-կարել, երգ-երգել, ժողով-ժողովել, օռառ-օճառել։

բ) Գող-գողանալ, վախ-վախենալ, քար-քարանալ, մահ-մահանալ, մանուկ-մանկանալ, իջ-իջնել, մայր-մայրանալ։

244.

Գեղեցիկ-գեղեցկանալ, հպարտ-հպարտանալ, տգեղ-տգեղանալ, մեծ-մեծանալ, փոքր-փոքրանալ, չար-չարանալ, չոր-չորանալ, թարմ-թարմանալ, խոնավ-խոնավանալ, սև-սևանալ, բարձր-բարձրանալ, մանր-մանրանալ, ճերմակ-ճերմականալ (ճերմակել), դալուկ-դալկանալ, ծանր-ծանրանալ։

245.

բը՛զզ-բզզալ-բզզոց

դը՛ռռ-դռռալ-դռռոց

չրը՛խկ-չրխկալ-չրխկոց

խւ՛շշ-խշշալ-խշշոց

ծի՛վ-ծի՛վ-ծվծվալ-ծվծվոց

տը՛զզ-տզզալ-տզզոց

կը՛ռռ-կռռալ-կռռոց

թը՛խկ-թխկալ-թխկոց

մը՛ռռ-մռռալ-մռռոց

246.

Երրորդ-երրորդել, ուշ-ուշանալ, շտապ-շտապել, մոտ-մոտենալ, մերձենալ, հեռու-հեռանալ, դանդաղ-դանդաղել, հաճախ-հաճախել, կրկին-կրկնել։

247.

Նստ-նստել, սահ-սահել, վազ-վազել, կարդ-կարդալ, խաղ-խաղալ, տես-տեսնել, հաս-հասնել, հագ-հագնել, փախ-փախնել, սառ-սառել, թիռ-թռչել։

248.

Ա խմբի վերջավորությունը ել է, իսկ Բ խմբի վերջավորությունը՝ ալ

249.

Ա խումբը կոչվում է ել վերջավորություն ունեցող բայեր, իսկ Բ խումբը՝ ալ

250.

Կոտրեցի, չխկաց, խշշացին, պոկեց – այս գործողությունը կատարվում է մեկ անգամ։

Կոտրատեցի, չխկչխկաց, խշխշացին, պոկոտեց – այս գործողությունը կատարվում է մի քանի անգամ։

Ուղղագրություն

Բառասկզբում լսվող Օ-ն գրվում է Օ, օրինակ` օր, օրորոց, օդ, օձ, օգնություն, օրինակ:

Բառասկզբում լսվող Ո-ն գրվում է Ո տառով, օրինակ` որսորդ, որդի, ոզնի, ոգի, որդ:

Բառամիջում Օ տառ գրվում է, եթե դրանով սկսվող արմատ կա, օրինակ`մեղմօրոր, անօրեն, շտապօգնություն, նմանօրինակ:

Մնացած բոլոր դեպքերում լսվող Օ-ն գրվում է Ո տառով, օրինակ` անորսալի, անորակ, եռոտանի…

Պետք է հիշել՝

Բառասկզբում լսվում է Օ, բայց գրվում է Ո հետևյալ բառերում՝ ով, ովքեր:

Հայերենում օտար լեզուներից փոխառած բառեր, որոնց սկզբում լսվում է Ո, բայց գրվում է Վո:

Օրինակ՝ վոլտ, վոկալ, Վոլգա….

Սրանցից պետք է տարբերել Ոդիսևս,  Որմիզդուխտ բառերը, որտեղ լսվող Ո գրվում է Ո տառով:

Առաջադրանքներ

  1. Բաց թողնված տեղերում լրացրու ո կամ վո:

որբ, երկորյակ, արջաորս, հոգեորդի, զինվոր բարձրավոլտ, բանվոր, անորակ, բարձորակ, վոլեյբոլ:

  1. Բաց թողնված տեղերում լրացրու օ կամ ո:

ամենօրյա, ամանորյա, անօրինական, հանրոգուտ, օրըստօրե, մեղմորեն, մեղմօրոր, հօգուտ, տնօրեն, նախորոք, շաբաթօրյակ, բացօթյա, պարզորոշ, արծաթազօծ:

  1. Լրացրու օ. ո, վո

Թռչնորս, ով, օդանավակայան, բարձրորակ, վոլեյբոլ,  կրկնօրինակ, հայորդի,  մեղմօրոր, չօգնել, գիշերօթիկ, կիրակնօրյա, անորակ, ոսկեզօծել, ջրօրհնեք, այսօրինակ,  հանրօգուտ, ովքեր, Ոդիսևս, միջօրե, տափողակ, անօգնական, կիրակնօրյա, շտապօգնություն, բնօրրան, օրեցօր, հանապազօրյա, ցածրորակ, ոհմակ, վոլտ, արծաթազօծ, փոխօգնություն, հակաօդային, օազիս, որսորդ, չարորակ, օբյեկտ, օդերևութաբանական, օրըստօրե, օրացույց, որթ, որձ, օձ, օձագալար, օձիք, ամենաորակյալ, Որմիզդուխտ, հայորդի, արջորս, ջրօրհնեք,Վոլգոգրադ:

4. Առաջադրանք 3-ից ընտրիր 5 բառ և կազմիր բառակապակցություններ:

բարի որսորդ

թունավոր օձ

հազար վոլտ

խաղալ վոյլեբոլ

հաջողակ արջորս

5. Առաջադրանք 3-ից ընտրիր 5 բառ և կազմիր նախադասություններ:

Խաղողի վազը ուներ գեղեցիկ որթեր։

Ես շատ եմ օգտագործում օրացույց։

Շտապօգնությունը արագ մարդուն տանում էր հիվանդանոց։

Մարդիկ օգտագործում են արծաթազօծ սպասք։

Որսորդը գնացել էր անտառ որս անելու համար։

Ուղղագրություն

Բառասկզբում լսվող «է»-ն գրվում է «է» տառով, օրինակ՝ էջ, էակ, էկրան, էություն, էներգիա:Բառամիջում գրվում է «է», եթե դրանով սկսվող արմատ կա, օրինակ՝ լայնէկրան, լեկտրաէներգիա, մանրէ, ելևէջ…Մնացած դեպքերում լսվող «է»-ն գրվում է «ե» տառով, օրինակ՝ վերելք, ոսկե, տասներկու, մեխակ…Պետք է հիշել՝ բառասկզբում լսվում է «է», բայց գրվում է ե հետևյալ բառերում եմ, ես, ենք, եք, են:Հիշել հետևյալ բառերի ուղղագրությունը՝ գոմեշ, առէջ, վայրէջք, մանրէ, ելևէջ: Որևէ, ինչևէ, երբևէ բայց՝ որևիցե, ինչևիցե, երբևիցե:

1. Լրացրե՛ք «ե» կամ «է»:

Լայնքէկրան, հնէաբան, ծովեզր, վայրէջք, երփներանգ, նորեկ, մանրէ, էջանշան, որևիցե, գոմեշ, վերելակ, մեջք, բազմերանգ, երբևիցե, որևէ, էջ, ամենաէժան, չէինք, էկրան, Էջմիածին, չեմ, էլեկտրաէներգիա, էներգիա, մեխակ, հրեշ, նրբերշիկ, ամենաերկար, եգիպտացորեն, զարկերակ:

2. Բաց թողնված տեղերում գրիր է կամ ե:

Զարկերակ, սկզբից ևեթ, ստորերկրյա, հնէաբան (անհետացած հնագույն կենդանիների և բույսերի ուսումնասիրությամբ զբաղվող մարդ), երբևիցե, որևէ, ելեկտրաէներգիա, մանրէաբան, չէր ուզում, չեմ ուզում, կինոէկրան, ամենաէժան։

 

3. Մարդկանց անուններ գրի՛ր, որոնք սկսվում են Ե-ով և Է-ով:

Էրանուհի, Ելենա, Եղիշե, Եղիա, Եգոր, Եփրաքսիա, Երվանդ, Եթեր, Էլեն, Էրիկ, Էդմոնդ, Էդմոն, Էմիլ, Էրիկա, Էմմա:

 

4. Առաջադրանք 1-ից ընտրի՛ր 5 բառ և կազմի՛ր նախադասություններ:

Բոլորը վախենում են հրեշներից։

Իմ ընկերները չեն սիրում գալ դասի։

Իմ մայրիկը գիշերը, կարդում է տաս էջ։

Ես ընկել էի և իմ մեջքը ցավում էր։

Իմ ընկերոջ հայրիկը ունի եգիպտացորեն։

5. Առաջադրանք 1-ից ընտրի՛ր 10 բառ և կազմ՛իր բառակապակցություններ:

հետաքրքիր էջ
որևէ տուն
Եգիպտական եգիպտացորեն
հեռուստացույցի էկրան
ուժեղ էներգիա
երփներանգ ծաղիկներ
համեղ նրբերշիկ
ամենաերկար գետը
ամենաէժան հագուստը
չէինք սպասում
 
6. Մեկական բառ կազմի՛ր՝ երգ, երանգ, եզր, եղբայր արմատները դնելով բառի սկզբում և վերջում:

Օրինակ` եփ-եփել, կիսաեփ

երգ-երգել-քայլերգ

երանգ-երանգային-բազմերանգ

եզր-եզրային-լայնեզր

եղբայր-եղբայրաբար-խարեղբայր

Գործնական քերականություն 01.02.23

200․ Բառակապակցություններ կազմիր՝ հարցում արտահայտող բառի փոխարեն տրված գոյականները գրելով։

Ծանոթանալ ու՞մ հետ։

Ծանոթանալ մրցակցի հետ, աղջկա հետ, տղու հետ, զբոսաշրջիկի հետ։

Ծանոթանալ ինչի՞ն

Ծանոթանալ կարծիքին, տեսակետին, գրքին, մեքենային։

201. Բառակապակցություններ կազմիր՝ հարցում արտահայտող բառի փոխարեն տրված գոյականները գրելով։

Սիրահարվել ու՞մ։ – Սիրահարվել աղջկա

Սիրահարվել ինչի՞ն։ – Սիրահարվել լեռներին

Սիրել ու՞մ։ – Սիրել մայրիկին և հայրիկին

Սիրել ի՞նչ։ – Սիրել Հայրենիքը

202. Հիվանդ, գազան բառերին ավելացրու ի, ից, ներ, ով, ը վերջավորությունները և ստացված բառաձևերով նախադասություններ կազմիր։

Հիվանդ-հիվանդի, հիվանդից, հիվանդներ, հիվանդով, հիվանդը։

Գազան-գազանի, գազանից, գազաններ, գազանով, գազանը։

Բժիշկը եկավ բժիշկի մոտ։ Հիվանդից արյուն վերցրեցին։ Աշխարհում կան շատ հիվանդներ։ Հիվանդը ապաքինվում է։

Որսորդները վերցրել էին գազանի մորթին։ Զգուշացե՛ք վտանգավոր գազանից։ Բոլոր գազանները վախում են առյուծից։

203. Կետերի փոխարեն գրիր ածանց կամ վերջավորություն բառերը։

Երբ արմատին կամ բառին ածանց ենք ավելացնում, եղած իմաստը փոխվում է, և նոր բառ է ստացվում։ Իսկ երբ վերջավորություն ենք ավելացնում, բառի արտահայտած իմաստը չի փոխվում, փոխվում է նրա ձևը՝ նախադասության մյուս բառերին կապվելու համար։ Ածանցը բառ կազմող մասնիկ է։ Վերջավորությունը օգնում է, որ բառը խոսքի մեջ կապվի ուրիշ բառերի հետ։ Բառի հիմքը ածանցից առաջ եղած մասն է։

204. Տրված բառերով կազմիր՝

Ջուր, ձայն, ձեռք։

ա) ածանցավոր բառեր

Ջրային, ձայնավոր անձեռ։

բ) բառաձևեր։

Ջրով, ձայներ, ձեռքից։

205. Տրված բառախմբերը համեմատիր և խմբերից յուրաքանչյուրին փորձիր անուններ տալ։

Ա) Տղա, քար, սեղան։

Բ) Տղան, տղայի, տղային, տղայից, քարը, քարին, քարից, քարով, քարում, սեղանը, սեղանի, սեղանին, սեղանից, սեղանով։

Ա խումբը բառի հիմքն է, իսկ Բ խումբը՝ բառաձևեր։

206. Անտառ բառը տարբեր ձևերով գործածելով նախադասություններ կազմիր։

Այսօր անտառում գալիս էր անձրև։ Երեկ իմ ընկերը իր ընտանիքի հետ գնացել էր անտառի ճանապարհով։ Ես մի ամիս առաջ գնացել էի ամենագեղեցիկ անտառը։

207. Տրված բառերի բոլոր ձևերը գրիր։

Պահարան-պահարանի, պահարանը, պահարանով, պահարանից, պահարանում։

Պահակ-պահակի, պահակը, պահակով, պահակից, պահակում։

Խողովակներ-խողովակների, խողովակները, խողովակներով, խողովակներից, խողովակներում։

Դարակներ-դարակների, դարակները, դարակներոր, դարակներից, դարակներում։

208. Կետերի փոխարեն գրիր գրիչ, բույն, ծով բառերի ձևերը։ Բոլոր բառերի նման ձևերը խմբավորիր։ Յուրաքանչյուր բառը քանի՞ ձև ունեցավ։

Իր բույնը հյուսել էր մեր այգու ամենաբարձր ծառի վրա։

Չմոտենաս իմ բնին, ձագուկներս հանկարծ կվախեն։

Ճուտը գլուխը բնից դուրս էր հանել ու սպասում էր մորը։

Այդ թռչունին իր ձագերով ու բնով կբերեմ, որ իմ այգում ապրի։

Ձագուկները կծկվել էին բնում ու վախեցած նայում էին։

Գիշերվա փոթորիկից հետո ծովը հանգստանում էր։

Մեքենան մոտենում էր ծովին, արդեն լսվում էր նրա շառաչը։

Որոշեց ծովից հեռու ապրել, որ մոռանա այդ դեպքը։

Փոթորկուն ծովով հիանում եմ, բայց և վախենում եմ լեռնացող ալիքներից։

Ամբողջ օրը լողում էր ծովում ու վերադառնալու մասին չէր մտածում։

Իմ գրիչը լավ չի գրում։

Ձեռքը գցեց ընկերոջ գրիչին ու ծոցատետրում ինչ-որ բան նշեց։

Ամբողջ թանաքը գրիչից դուրս էր հոսել, ու պայուսակը տեղ-տեղ սևացել էր։

Այդպիսի բառերը սովորական գրիչով չեն գրում։

209. Բոլոր նման բառաձևերը խմբավորիր։ Ո՞րն է նմանությունը։

Ափից, շենք, գյուղին, շենքով, գյուղում, ափ, գյուղով, շենքում, ափով, գյուղից, շենքից, ափին, շենքին։

Ափից-գյուղից-շենքից

Շենք-ափ

Գյուղին-ափին-շենքին

Շենքով-գյուղով-ափով։

Գյուղում-շենքում

210. Հարցում արտահայտող բառը տրված բառերով կամ նրանցով կազմված բառակապակցություններով փոխարինիր։ Տրված բառերից ո՞րը ի՞նչ ձևով գրեցիր։

Գիրքը որտե՞ղ է։

Գիրքը պայուսակում է։ Գիրքը գրադարակի վրա է։ Գիրքը հեռուստացույցի կողքն է։ Գիրքը պահարանում է։ Գիրքը սեղանի վրա է։ Գիրքը ձեռքի մեջ է։ Գիրքը աթոռի տակն է։ Գիրքը լճում է։